سونوگرافی واژینال و سرطان دهانه رحم
آیا سونوگرافی روش مناسبی برای تشخیص است؟
مقدمه
سونوگرافی واژینال (Transvaginal Ultrasound یا TVUS) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که با قرار دادن یک پروب کوچک و پوششدار در واژن، تصاویر دقیقی از اندامهای لگنی مانند دهانه رحم، رحم، لولههای فالوپ و واژن ایجاد میکند. این روش معمولاً در حین معاینه لگنی انجام میشود و میتواند ضخامت و طول دهانه رحم، جریان خون در اندامها و التهابهای احتمالی را بررسی کند. سونوگرافی واژینال برای ارزیابی مشکلات زنانگی مانند کیستها، فیبرومها یا نظارت بر بارداری مفید است، اما نقش محدودی در تشخیص اولیه سرطان دهانه رحم دارد.

نقش سونوگرافی واژینال در تشخیص سرطان دهانه رحم
سونوگرافی واژینال معمولاً برای تشخیص اولیه سرطان دهانه رحم استفاده نمیشود، زیرا روشهای غربالگری سادهتر و مؤثرتری مانند تست پاپ اسمیر یا تست HPV وجود دارد. با این حال، پس از تأیید تشخیص سرطان از طریق بیوپسی، این روش میتواند در مرحلهبندی (Staging) سرطان مفید باشد. در این مرحله، سونوگرافی واژینال میتواند اندازه تومور، عمق نفوذ آن به بافتهای اطراف (مانند استروما) و گسترش به نواحی مجاور را ارزیابی کند. برای مثال، سونوگرافی سهبعدی واژینال (3D-TVUS) در سرطانهای پیشرفته محلی، برای تعیین گستردگی تهاجم استفاده میشود. همچنین، این روش میتواند جریان خون افزایشیافته در تومور را نشان دهد و به پزشکان در برنامهریزی درمان کمک کند.

مرحله I: سرطان از لایه پوششی دهانه رحم به بافتهای عمیقتر نفوذ کرده است، اما همچنان فقط در دهانه رحم محدود مانده و به رحم گسترش نیافته است. این سرطان به غدد لنفاوی یا سایر قسمتهای بدن سرایت نکرده است.
مرحله II: سرطان فراتر از دهانه رحم به نواحی مجاور گسترش یافته است، مانند واژن یا بافتهای اطراف دهانه رحم (پارامتر)، اما همچنان داخل ناحیه لگنی باقی مانده است. این سرطان به غدد لنفاوی یا سایر قسمتهای بدن سرایت نکرده است.
مرحله III: تومور به دیواره لگنی گسترش یافته است، و/یا یک سوم پایینی واژن را درگیر کرده است، و/یا باعث تورم کلیه (هیدرونفروز) شده یا عملکرد کلیه را مختل کرده است. غدد لنفاوی درگیر نشدهاند و گسترش دوردست وجود ندارد.
مرحله IVA: سرطان به مثانه یا رکتوم (راستروده) گسترش یافته است و ممکن است به غدد لنفاوی سرایت کرده یا نکرده باشد، اما به سایر قسمتهای بدن گسترش نیافته است.
مرحله IVB: سرطان به سایر قسمتهای بدن گسترش یافته است.
محدودیتها و مقایسه با روشهای دیگر (پاپ اسمیر)
علیرغم مزایا، سونوگرافی واژینال نمیتواند تغییرات سلولی غیرطبیعی یا پیشسرطانی را به طور قابل اعتماد شناسایی کند و برای تشخیص زودهنگام مناسب نیست. در مقایسه با تست پاپ اسمیر، که با جمعآوری نمونه سلولی از دهانه رحم و بررسی آن در آزمایشگاه انجام میشود، سونوگرافی نقش غربالگری ندارد. تست پاپ اسمیر، همراه با تست HPV (که ویروس عامل اصلی سرطان دهانه رحم را شناسایی میکند)، نرخ بقای ۵ ساله را برای موارد موضعی تا ۹۲% افزایش میدهد. در صورت نتیجه غیرطبیعی، روشهایی مانند کولپوسکوپی (بررسی دقیق دهانه رحم با بزرگنمایی) و بیوپسی برای تأیید تشخیص استفاده میشوند. سونوگرافی بیشتر در کنار روشهایی مانند MRI یا CT اسکن برای مرحلهبندی به کار میرود.

پیشگیری از سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم عمدتاً توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد میشود، بنابراین پیشگیری بر واکسیناسیون و غربالگری منظم تمرکز دارد. بر اساس راهنمای انجمن سرطان آمریکا (ACS) در سال ۲۰۲۵:
- واکسیناسیون HPV: توصیه میشود افراد از سن ۹ تا ۲۶ سال (و تا ۴۵ سال در موارد خاص) واکسن HPV دریافت کنند. این واکسن از عفونتهای پرخطر HPV جلوگیری میکند و حتی پس از واکسیناسیون، غربالگری منظم ضروری است.
- غربالگری:
- از سن ۲۵ سالگی شروع شود.
- برای سنین ۲۵ تا ۶۵ سال: تست HPV اصلی هر ۵ سال، یا تست ترکیبی HPV و پاپ هر ۵ سال، یا پاپ اسمیر تنها هر ۳ سال.
- پس از ۶۵ سالگی: اگر غربالگری منظم در ۱۰ سال گذشته طبیعی بوده و سابقه پیشسرطانی در ۲۵ سال گذشته وجود نداشته، میتوان غربالگری را متوقف کرد.
- برای افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند بیماران HIV) یا سابقه هورمون DES، غربالگری مکررتر لازم است.

گروه سنی | توصیه غربالگری |
---|---|
۲۱-۲۴ سال | غربالگری روتین توصیه نمیشود (تمرکز بر واکسیناسیون) |
۲۵-۶۵ سال | HPV هر ۵ سال، یا ترکیبی هر ۵ سال، یا پاپ هر ۳ سال |
بالای ۶۵ سال | متوقف اگر سابقه مناسب وجود داشته باشد |
نتیجهگیری
سونوگرافی واژینال ابزاری ارزشمند برای ارزیابی و مرحلهبندی سرطان دهانه رحم است، اما جایگزین غربالگری منظم با تستهای پاپ و HPV نیست. پیشگیری از طریق واکسیناسیون زودهنگام و غربالگری منظم کلیدیترین گام برای جلوگیری از این بیماری قابل پیشگیری است. زنان باید با پزشک خود برای برنامهریزی شخصیشده مشورت کنند. با رعایت این راهنماها، میتوان موارد را در مراحل اولیه و قابل درمان شناسایی کرد.